คุณคงเคยตั้งเป้าหมายในการเปลี่ยนแปลงตัวเองมาบ้างใช่ไหม โดยเฉพาะในช่วงท้ายปี หลายคนอาจนึกถึงปณิธานปีใหม่ (New Year Resolution) ที่อยากทำให้สำเร็จ เช่น ปีใหม่นี้ฉันจะออกกำลังกายทุกวัน ปีใหม่นี้ฉันจะอ่านหนังสือให้ได้ 100 เล่ม ปีใหม่นี้ฉันจะเก็บเงินไปเที่ยวต่างประเทศ ฯลฯ เมื่อถึงสิ้นปีหน้า เชื่อว่าบางคนอาจประสบความสำเร็จ ทำได้ตามเป้าหมายที่ตั้งไว้ ยินดีด้วย แต่บางคนก็อาจลงเอยด้วยความล้มเหลว หรือไม่ก็ถอดใจกับเป้าหมายไปในเวลาไม่กี่วันหลังปีใหม่ อย่าเพิ่งหมดกำลังใจ
บทความนี้ขอนำเสนอ 8 ขั้นตอนง่าย ๆ ในการสร้างนิสัยใหม่ เพื่อต้อนรับปีใหม่ที่กำลังจะมาถึงนี้ รับรองว่าหากทำได้ตามนี้ คุณจะสร้างนิสัยใหม่อย่างยั่งยืนขึ้นได้ และเปลี่ยนแปลงตัวเองเป็นคนใหม่ได้อย่างแน่นอน
- ตั้งเป้าหมาย
เป้าหมายคือสิ่งสำคัญในการสร้างนิสัยใหม่ เปรียบเสมือนเข็มทิศที่ใช้นำทางในการเลือกนิสัยที่ใช่สำหรับคุณ ขอให้คุณนึกถึงเป้าหมายที่ต้องการในปีหน้า ในแง่ที่ว่าคุณอยากเห็นตัวเองเป็นอย่างไรเมื่อสิ้นปี เช่น มีความสุขมากขึ้น สุขภาพดีขึ้น ผลการเรียนดีขึ้น มีเงินเก็บมากขึ้น สัมพันธภาพกับคนรอบข้างดีขึ้น เป็นต้น โปรดระลึกไว้ว่า เป้าหมายคือผลลัพธ์ที่เกิดจากนิสัยที่คุณสร้างขึ้น แต่ไม่ใช่ตัวนิสัยเอง ดังนั้นขอให้นึกถึงเป้าหมายในแง่ของผลลัพธ์ที่คุณต้องการ มากกว่าที่จะนึกในแง่ของพฤติกรรม
- มองหานิสัยที่ใช่
เมื่อคุณได้เป้าหมายแล้ว ขอให้คิดต่อว่านิสัยใดจะช่วยให้คุณบรรลุเป้าหมายที่ต้องการ ในเป้าหมายหนึ่ง ๆ ของคุณ อาจมีนิสัยหลายอย่างที่มีส่วนช่วยให้คุณบรรลุเป้าหมาย ตัวอย่างเช่น หากเป้าหมายของคุณคือการมีสุขภาพดีขึ้น นิสัยที่จะช่วยให้คุณบรรลุเป้าหมายนี้อาจประกอบด้วยนิสัยการออกกำลังกาย การกิน การนอน เป็นต้น หรือหากเป้าหมายของคุณคือการมีความสามารถทางภาษาเพิ่มขึ้น นิสัยที่จะช่วยให้คุณบรรลุเป้าหมายนี้อาจประกอบด้วยนิสัยการฟัง พูด อ่าน เขียน เพื่อฝึกฝนทักษะทางภาษาเขียนรายการของนิสัยที่เกี่ยวข้องกับเป้าหมายนั้น ๆ ของคุณให้มากที่สุด
- เริ่มต้นทีละอย่าง
นิสัยที่จะช่วยให้บรรลุเป้าหมายของคุณอาจมีหลายอย่าง แต่ขอให้คุณเลือกนิสัยที่เริ่มต้นง่ายที่สุดก่อนเพียงอย่างเดียว โดยพิจารณาจากวิถีชีวิตของคุณเอง เช่น หากนิสัยการออกกำลังกาย ทำได้ง่ายกว่านิสัยการนอน หรือหากนิสัยการอ่าน ทำได้ง่ายกว่านิสัยการเขียน ก็ขอให้คุณเลือกสร้างนิสัยนี้ก่อนเป็นอันดับแรก เมื่อมันเริ่มอยู่ตัวแล้ว จึงค่อยเริ่มนิสัยถัดไป การสร้างนิสัยทีละอย่างถือเป็นหัวใจสำคัญของการสร้างนิสัยใหม่ที่ยั่งยืน เพราะการเริ่มสร้างนิสัยหลายอย่างพร้อมกัน มักลงเอยที่ความล้มเหลว
- เริ่มทำทีละน้อย
นิสัยคือพฤติกรรมที่ทำซ้ำ ๆ เป็นเวลาต่อเนื่อง ไม่ใช่การใช้ความพยายามอย่างหนักในการทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งในคราวเดียว ขอให้คุณเริ่มต้นด้วยการ ทำพฤติกรรมใหม่ทีละน้อย แล้วค่อยๆเพิ่มระดับขึ้น เช่น หากนิสัยที่คุณเลือกคือการออกกำลังกาย หรือการอ่าน ในช่วงแรกขอให้คุณใช้เวลากับกิจกรรมนี้เพียงแค่ 5-10 นาที หรือใช้ความพยายามในการทำกิจกรรมนี้ให้น้อยที่สุด ที่จริงแล้ว ไม่มีสูตรตายตัวว่าควรต้องใช้เวลาเท่าไหร่ แต่ขอให้วัดจากตัวคุณเองว่าใช้ความพยายามมากเกินไปหรือไม่ เพราะนิสัยคือการทำซ้ำ ไม่ใช่ทุ่มความพยายาม
- หาสิ่งย้ำเตือนให้ไม่ลืม
นิสัยเกิดจากการเชื่อมโยง “พฤติกรรม” เข้ากับ “สิ่งเร้า” รอบตัวโดยอัตโนมัติ ซึ่งเป็นเสมือนสิ่งย้ำเตือนให้คุรแสดงพฤติกรรมสิ่งย้ำเตือนที่มีประสิทธิภาพ ได้แก่ “การกระทำก่อนหน้า” และ “เวลาที่แน่นอน” ตัวอย่างเช่น หากคุณจะออกกำลังกายด้วยการซิทอัพ 10 ครั้ง คุณอาจเลือกสิ่งย้ำเตือนเป็นการกระทำก่อนหน้า เช่น การตื่นนอนในตอนเช้า หมายความว่า เมื่อคุณตื่นนอน คุณจะซิทอัพทันที 10 ครั้ง หรือคุณอาจเลือกสิ่งย้ำเตือนเป็นเวลาใดเวลาหนึ่งของวันก็ได้ เช่น 6 โมงเช้า หรือ 2 ทุ่ม เป็นต้น เมื่อถึงเวลานั้น คุณก็ซิทอัพ 10 ครั้งทันที
- ให้รางวัลตัวเอง
ให้รางวัลตัวเองเมื่อคุณทำพฤติกรรมที่ได้ตามที่ตั้งใจไว้ การให้รางวัลตัวเองจะมีส่วนช่วยให้พฤติกรรมแปรเปลี่ยนเป็นนิสัยได้ง่ายขึ้น เพราะคุณจะเชื่อมโยงพฤติกรรมใหม่เข้ากับความรู้สึกทางบวกที่เกิดจากรางวัล รางวัลที่คุณจะให้กับตัวเองอาจเป็นกิจวัตรที่คุณทำอยู่แล้วในชีวิตและรู้สึกพึงพอใจ เช่น การเล่นเฟซบุ๊ค การดูหนัง การฟังเพลง การกินขนม เป็นต้น หลังออกกำลังกายเสร็จเรียบร้อย คุณอาจให้รางวัลตัวเองด้วยการฟังเพลงที่ชอบสักเพลง หรือดูหนังที่ชอบสักเรื่องก็ได้
- คงความต่อเนื่อง
ขอให้คุณทำพฤติกรรมที่คุณตั้งใจไว้อย่างต่อเนื่อง หากเป็นไปได้ขอทำเป็นประจำทุกวัน โดยเริ่มทีละน้อย แล้วค่อย ๆ เพิ่มปริมาณขึ้นเมื่อคุณรู้สึกว่าเริ่มคุ้นชินกับพฤติกรรมนั้นแล้ว เช่น คุณอาจเริ่มต้นออกกำลังกายด้วยการซิทอัพวันละ 10 ครั้ง เมื่อผ่านไปหนึ่งสัปดาห์คุณอาจเพิ่มเป็น 12 ครั้ง หรือคุณอาจเริ่มด้วยการอ่านหนังสือวันละ 10 นาที แล้วค่อยเพิ่มเป็น 15 นาที เมื่อครบหนึ่งเดือน เป็นต้น ในการเพิ่มปริมาณแต่ละครั้ง คุณควรถามตัวเองเสมอว่า ฉันใช้ความพยายามมากเกินไปหรือไม่ หัวใจสำคัญของการสร้างนิสัยคือ ความต่อเนื่อง ไม่ใช่ ปริมาณ
- เริ่มต้นใหม่
ความผิดพลาดในการสร้างนิสัยย่อมเกิดขึ้นได้ ในบางวันคุณอาจหลงลืมที่จะทำพฤติกรรมที่ตั้งใจไว้ หรืออาจเกิดความจำเป็นอื่น ๆ ในชีวิตที่ทำให้ไม่อาจทำได้ ซึ่งก็ไม่ใช่เรื่องเสียหาย แต่การปล่อยให้การสร้างนิสัยขาดช่วงเป็นเวลานาน จะส่งผลให้พฤติกรรมนั้น ๆ ไม่อาจแปรเปลี่ยนเป็นนิสัยที่ยั่งยืนและล้มเลิกไปในที่สุด แต่เมื่อคุณรู้ตัว ขอให้รีบกลับมาทำพฤติกรรมที่ตั้งใจไว้โดยเร็วที่สุด ขอให้ตระหนักไว้ว่าคุรเริ่มต้นใหม่ได้เสมอ
การสร้างนิสัยไม่ใช่เรื่องยาก ไม่ว่าใครก็ทำได้ สิ่งเดียวที่คุณต้องทำ คือลงมือทำ! มีเพียงเท่านี้จริง ๆ แต่คุณจำเป็นต้องมีทัศนคติที่เหมาะสม ขอให้คุณเชื่อเถิดว่าพฤติกรรมที่คุณทำทีละน้อยอย่างต่อเนื่องนั้น มีคุณประโยชน์กับชีวิตของคุณ และจะกลายเป็นนิสัยได้ในที่สุด หากคุณไม่หยุดกลางคันไปเสียก่อน นิสัยเปรียบเหมือนการปลูกต้นไม้ หากต้นไม้ไม่อาจเติบโตได้ในชั่วข้ามคืนฉันใด นิสัยใหม่ก็ไม่อาจเกิดขึ้นโดยเร็วฉันนั้น คุณจำเป็นต้องหมั่นรดน้ำ พรวนดิน ใส่ปุ๋ย ต้นไม้ของคุณอย่างต่อเนื่อง วันละเล็กละน้อย จนกระทั่งวันหนึ่งต้นไม้เติบโต ออกดอก ออกผล ให้คุณชื่นชม
